چرا ایران در نمایشگاه اکسپو ژاپن شرکت نکرد؟ | دولت پزشکیان در این فرصت‌سوزی بیشتر مقصر است یا دولت رئیسی؟

رویداد۲۴| آنطور که سخنگوی دولت اعلام کرده ایران در این دوره از نمایشگاه اکسپو ژاپن شرکت نخواهد کرد. این تصمیم دولت در روز‌های گذشته با انتقادات فراوانی همراه بوده و حواشی نیز به دنبال داشته اشت. برخی تقصیر اصلی را متوجه دولت رئیسی می‌دانند که قادر به تامین هزینه سنگین غرفه‌ها نبوده است، برخی از ناکارآمدی دولت پزشکیان می‌گویند، برخی به موضوع تحریم و FATF اشاره دارند و خلاصه حرف بسیار است. تنها بخش روشن در این قضیه این است که نمایشگاه اکسپو ژاپن یک فرصت اقتصادی مهم بود که از دست رفته است.

اهمیت نمایشگاه اکسپو ژاپن

اکسپو ۲۰۲۵ ژاپن یکی از بزرگترین نمایشگاه‌های صنعت و فناوری جهان است که از ۲۴ فروردین تا ۲۱ مهرماه سال آینده با موضوع طراحی جامعه آینده برای زندگی بشر برگزار خواهد شد. موضوع اصلی اکسپو ژاپن طراحی جامعه آینده برای زندگی بشر است و سه موضوع «نجات زندگی بشر»، «توانمندسازی زندگی بشر» و «پیوند زندگی بشر» نیز به عنوان عناوین فرعی این نمایشگاه تعریف شده است.

پیش بینی شده که بازدیدکنندگان از این نمایشگاه حدود ۲۸ میلیون نفر باشند و ۱۰ درصد از این شرکت کنندگان خارجی هستند.

قرار بر این بود که ایران هم در این نمایشگاه شرکت کند و به همین منظور ژاپن از ۶ ماه پیش از ایران برای حضور در اکسپو دعوت کرده بود. در این مدت جلسات متعددی برگزار شد ولی چند وقت پیش اعلام کردند که ایران در گرید پایین شرکت خواهد کرد و غرفه‌های آماده را می‌گیرد. این اتفاق با واکنش‌های متعدد رو به رو، اما در نهایت ایران از اکسپوی ژاپن انصراف داد!

توضیح دولتی‌ها

فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در توضیح این تصمیم گفت: در نتیجه بررسی‌های همه جانبه داخلی در مورد شرایط شرکت در اکسپو در ژاپن و محدودیت‌های مربوطه، بنا به نظر متولی موضوع، نهایتاً تصمیم بر انصراف قرار گرفت.

معاون سازمان توسعه تجارت نیز تصریح کرد: «ژاپن، همکاری‌های لازم را برای حضور ایران در نمایشگاه اکسپو در توکیو نکرد و تصمیم دولت پزشکیان بر این شد که از حضور در این رویداد انصراف دهد.»

در این زمینه روزنامه اعتماد نوشت: «به نظر می‌رسد منظور سخنگوی دولت از «محدودیت‌های مربوطه» شرایط سفت و سخت تحریم‌ها علیه ایران و باقی ماندن ایران در فهرست کشور‌های پرخطر مبادلات بانکی در گروه اقدام مالی موسوم به اف‌ای‌تی‌اف باشد. چنان‌که معاون سازمان توسعه تجارت ایران نیز این موضوع را تایید کرده و می‌گوید: «ژاپن به خاطر شرایط تحریمی همکاری‌های لازم برای حضور ایران در اکسپوی ژاپن را نکرد و در بدنه دولت تصمیم‌گیری شد تا ایران از حضور در این رویداد انصراف دهد.» محمدصادق قنادزاده در گفتگو با ایرنا درباره علت انصراف ایران از حضور در نمایشگاه اکسپوی ژاپن گفته است: «ایران قصد حضور در اکسپوی ژاپن را داشت، اما به علت عدم همکاری ژاپن و آماده نبودن زیرساخت‌ها انصراف داد.»
ژاپن از ۲ سال گذشته از کشور‌های مختلف برای حضور در اکسپو دعوت کرده بود که دعوت از ایران در حدود ۶ ماه گذشته صورت گرفته است. این در حالی است که به گفته این مقام مسئول در سازمان توسعه تجارت، «غرفه‌های مناسب برای شرکت در اکسپو توسط کشور‌های مختلف انتخاب شده بود و مکان و غرفه مناسب و درخور جایگاه ایران باقی نمانده بود؛ ضمن اینکه هنوز تبادلات مالی ایران به خاطر شرایط تحریمی با ژاپن درست نشده است.»

سید احمدرضا علایی طباطبایی، کمیسر ژنرال ایران در اکسپو ژاپن در آبان ماه سال گذشته در خبری کوتاه اشاره کرده بود که «برای حضور کشور‌ها در رویداد اکسپو، نیاز به افتتاح حساب بانکی و ایجاد ماهیت حقوقی در کشور میزبان است که به رغم رایزنی‌های دیپلماتیک انجام شده با دولت ژاپن در هفت ماه گذشته هنوز این اجازه به کشورمان داده نشده است.»

ژاپن کج رفتاری کرده یا «کیهان» از آب گل آلود ماهی می‌گیرد؟!

روزنامه کیهان این قضیه را به موضوع مورد علاقه خود یعنی مخالفت با مذاکرات هسته‌ای ربط داده و نوشته: «اذعان روزنامه اعتماد به کج رفتاری و عدم همکاری ژاپن با ایران در حالی است که برخی نشریات غربگرا مثل دنیای اقتصاد چند روز قبل، ضمن سفیدکاری دولت ژاپن مدعی شده بودند: خبر‌ها حاکی از فعال شدن میانجی‌ها میان تهران و واشنگتن است و در این میان ژاپن احتمالا در میانجیگری میان ایران و آمریکا میانجیگری می‌کند. دولت قبلی ترامپ رویکرد سختگیرانه‌ای نسبت به موضوع برنامه هسته‌ای ایران داشت که موجب افزایش تنش‌ها در روابط ایران و آمریکا شد. ژاپن کشور دوست ایران محسوب می‌شود و در صورت میانجیگری، انتظار می‌رود در کاهش تنش‌ها میان آمریکا و ایران ایفای نقش کند.»

انصراف دولت از شرکت در نمایشگاه اکسپو ژاپن، اما به نقطه مشترک حامیان و مخالفان دولت تبدیل شده است. شاهدیم که در روز‌های اخیر عدم حضور در این نمایشگاه هم مورد نظر روزنامه‌های اصولگرا است و هم رسانه‌های فارسی‌زبان آن طرف آبی. شاهد اینکه «مهر» تیتر زده: «فرصت بزرگ مقابله با ایران هراسی در اکسپوی ژاپن سوخت» و «رادیو فردا» تیتر زده: «ایران، به دلیل «ناکارآمدی» دولت، از اِکسپو ۲۰۲۵ ژاپن بازماند».

نظر بخش خصوصی

در این بین، اما برخی هنوز امیدوار هستند که دولت نظر خود را تغییر داده و از فرصت حضور در این نمایشگاه استفاده کند. مثلا اعضای اتاق مشترک ایران و ژاپن که خواستار تجدیدنظر دولت در این باره هستند، در نشست خود به بررسی راه‌های مشارکت بخش خصوصی در اکسپو ژاپن علی‌رغم اعلام انصراف دولت از حضور در این دوره اکسپو، پرداختند.

قدیر قیافه، نایب‌رئیس اتاق ایران با حضور در این نشست گفت: در رویدادی با قدمتی نزدیک به ۲۰۰ سال قرار است برای اولین بار حضور نداشته باشیم. این تصمیمی بر خلاف توسعه است. اکسپو، تاریخ ملت‌ها، امروز و آینده آنها را ترسیم می‌کند. پس تلاش کنیم راه‌های حضور را بررسی و پیدا کنیم.

حسین سلاح‌ورزی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ژاپن، اما گفته که ایران به دلیل «ناکارآمدی» دولت ابراهیم رئیسی و هزینهٔ زیاد غرفه از نمایشگاه جهانی، اِکسپو ۲۰۲۵ ژاپن بازمانده است. وی در گفتگو با «ایلنا» گفت: «مبلغی بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون دلار» برای ترنیب دادن غرفهٔ ایران نیاز بود. به گفته او دست‌اندرکاران دولتی هم این رویداد را درست مدیریت نکردند و طرح غرفه ایران به‌موقع آماده نشد.

به باور فعالان اقتصادی، این انصراف یک خودتحریمی بزرگ محسوب می‌شود چراکه متناسب با وضعیت حاکم، ایران به چنین مشارکت‌هایی نیاز دارد تا بتواند توانمندی‌های خود را به بهترین شکل معرفی کند.